Hit the Tone! Black Sabbath’s Paranoid

Het kan nooit kwaad om (op zijn 50e verjaardag) een fundamenteel album in de geschiedenis van metal en aangrenzende genres te vieren. Ja, lieve mensen: zonder Paranoid (zonder de eerste vier Black Sabbath-albums eigenlijk) zouden de langharige gasten op de middelbare school enkel de (relatief) langzame blues van Blue Cheer hebben gehoord. Met alle respect voor Blue Cheer, deze vier Britse freaks waren iets anders: geen enkele andere band had ooit zo gestoord, zo bezeten (als je wil), zo bot en beknopt tegelijkertijd geklonken. Zonder Paranoid zou er geen heavy metal zijn, maar ook geen thrash, geen sludge, geen doom, geen stoner rock, geen grunge. Black Sabbath bracht spirit, charisma en een absoluut onbetwiste manier om elk instrument te benaderen samen (zoals we door het hele artikel zullen zien) in een album dat onmiskenbaar belangrijk is in de geschiedenis van de menselijke cultuur. In deze Hit the Tone bespreken we de redenen waarom Paranoid zo klinkt en hoe je dat geluid kunt recreëren zonder een vleermuiskop af te bijten(Tenzij je het wilt). Daar gaan we dan! ?

Laten we beginnen met de gitaar: het belang van de aap

Het verhaal is bekend: kort voor Paranoid, kreeg Tony Iommi een linkshandig Gibson SG die hij besloot ietwat aan te passen: hij ging naar de winkel van de beroemde gitaarbouwer John Birch en monteerde het met de beroemde Simplux pickups:

De andere pick-up werd ook opnieuw gewikkeld en met metaal bedekt. Ook de hals werd met een laagje polyurethaanlak afgewerkt, waardoor het gemakkelijker werd om tussen de frets te bewegen, en er werd een zero-fret toegevoegd. Last but not least kunnen we het embleem van een vioolspelende aap niet vergeten. Iommi gebruikte deze glorieuze Frankenstein (onder andere gitaren) in Paranoid, Master of Reality (1971) en Vol. 4 (1972). Later is hij overigens ermee gestopt en heeft hij het verkocht aan het museum in het Hard Rock Café.

Hoewel de “Monkey-gitaar” op verzoek wordt gemaakt, gezien zijn exclusieve karakter en zijn onbetaalbare prijs, zullen we de andere gitaren bespreken die Iommi op het album gebruikte, evenals mogelijke alternatieven.

Iommi zegt dat hij voor het tweede Black Sabbath-album iets anders wilde proberen. Omdat hij Fenders (voornamelijk Stratocaster) speelde, koos hij in dit geval voor Gibson. Zijn relatie met de Les Paul was kort, omdat hij zich er nooit helemaal prettig bij voelde. De gitaar, die iedereen met deze Britse gitarist associeert, is zonder twijfel de Gibson SG, een van de meest veelzijdige gitaren ter wereld: perfect voor het ontketenen van een storm en het begeleiden van een picknick. De signature die Iommi met Epiphone ontwikkelde is zelfs geïnspireerd op de SG:

Hoe dan ook, om het geluid van Black Sabbath na te bootsen, is het altijd raadzaam om twee humbucker pickups te gebruiken, die ons meer power geven dan single-coil pickups.

Iommi had de pickup-schakelaar op de bovenste positie ingesteld voor riffs en op de hoge tonen voor solo’s zoals je die hierboven hoort.

Pedalen uit de hel

Om het geluid van Tony Iommi na te bootsen heb je meerdere pedalen nodig. Raak niet in paniek: je hoeft niet urenlang knoppen te draaien, maar een booster, een wah wah en een phaser zullen van grote hulp zijn.

De booster (hierboven heb je de Catalinbread Naga Viper en de Catalinbread Sabbra Cadabra verhoogt het gitaarsignaal net voordat het de vervormingsdrempel bereikt. De wah wah (Fulltone Clyde die je hier boven hebt) moduleert een specifieke frequentieband binnen de sample, wat resulteert in het karakteristieke geluid dat je kunt voelen. Een phaser (Walrus Audio Lillian in de bovenstaande foto) is een effect dat eerst het signaal van de gitaar splitst en vervolgens een zuiver signaal verzendt en een tweede met de fase. Tot slot mixt het pedaal de twee signalen, die elkaar opheffen en een bijzonder auditief effect genereren.

Neem Iron Man bijvoorbeeld. Zoals we al zeiden, zette Tony Iommi de pick-up schakelaar op de hoge tonen. Om dat gevoel te versterken, gaf hij de hoge frequenties een boost door het volume van zijn signaal te verhogen (zie de solo in dit lied). Om dit te doen, stellen we de boost (of gain)-knop in op 4 of 6 uur. Als onze booster iets complexer is en ons in staat stelt om te selecteren welke frequenties we moeten boosten, zullen we uiteraard de hoge frequenties selecteren. Daarnaast is de lichte oscillatie die we op bepaalde tijden horen, te wijten aan een phaser. Iommi gebruikte het zijn gitaar wat karakter en duisternis (en paranoia natuurlijk) te geven, maar hij maakte er geen misbruik van: we hebben het over een subtiel gebruik van dit pedaal, door de knoppen op een gemiddeld niveau te plaatsen.

https://www.youtube.com/watch?v=7H9ZQSZ9G9I

De wah wah kunnen we natuurlijk niet vergeten, een pedaal dat veel meer gaat over de dynamiek die we gebruiken dan de daadwerkelijke instellingen. Check de intro van Electric Funeral, in dit geval gebruikt Iommi het in de riff tussen de verzen (wanneer Ozzy niet zingt) op tijd met de kickdrum. Het accentueert ook de laatste noten. Fantastisch uitgevoerd!

Laten we dat hard laten klinken, voor Satan..

In Iommi’s eigen woorden: “Op Paranoid gebruikte ik eigenlijk een SG en de Laney. Iedereen gebruikte HiWatts en Marshalls, maar ik hield van de Laney met zijn 12-inch cabs”.

Hoewel hij ook Fender-versterkers voor sommige solo’s gebruikte (vanwege hun mooie helderheid), vereeuwigde Iommi de combinatie van Laney-toppen (hierboven afgebeeld, de LA100SM en de LA30BL) en 12″-cabs (hieronder afgebeeld, de LA212 en de IRT412A Ironheart ).

Gedurende het hele album is de versterkerconfiguratie hetzelfde: bass op 0, middle, presence en gain 1 tot 10, om een helder geluid te genereren, met de natuurlijke overdrive van buizenversterkers.

Voordat we besluiten met de gitaarsectie, moeten we een paar dingen onthouden. Ik weet zeker dat je het verhaal kent van toen Tony Iommi een ongelukje had op werk, een paar van zijn vingers afsneed en met een kleine prothese die hij zelf had gemaakt opnieuw de gitaar moest leren spelen. Nou, sommige mensen zeggen dat heavy metal uit dat ongeluk is voortgekomen: bij zijn opnieuw leren was Iommi gedwongen de hooks te minimaliseren en zich op het ritme te concentreren.

Zo ontstond (nou ja, na duizenden uren) zijn karakteristieke manier van spelen, ondersteund door de combinaties van gitaar, pedalen en versterkers waar we hierboven over hebben verteld, maar ook door twee details die het onthouden waard zijn: medium-harde plectra en super lichte snaren (van.009 tot.042 kaliber ). Deze details zullen je leven niet redden, maar ze zullen je een beetje dichter bij de stijl van onze held brengen. En nu hoef je alleen nog maar je bril te kleuren. ?

Geezer Butler!

Er wordt vaak gezegd dat het legendarische basgeluid van Geezer Butler meer te maken heeft met de manier waarop hij de noten aanvalt en zijn vingers beweegt dan met een bepaald hulpmiddel. Om zijn geluid na te bootsen, moet je een opmerkelijke vingerbeweging hebben (wat geen grote snelheid hoeft te betekenen, maar een goed gevoel voor ritme) en je je concentreren op het bovenste gedeelte van de toets (vooral vanaf de 10e fret). Van daaruit gaat het een stuk makkelijker.

Geezer Butler gebruikte een Fender Precission met flatwound-snaren, die een diep geluid geven (roundwounds werden pas in de jaren 80 uitgebracht), maar zoals we zeiden, dat is niet het belangrijkste. Butler ontwikkelde samen met EMG enkele passieve pickups, de Geezer Butler PHZ, die opvallen door hun warme geluid dat het gebruik van bijvoorbeeld roundwound snaren kon compenseren.

Een overdrive, een zachte distortion, helpt ons het signaal te vervuilen voordat het de versterker bereikt. In nummers als War Pigs horen we bijvoorbeeld de bas met die zachte overdrive distortion (hoeveelheid vervormd signaal en zuivere hoeveelheid) om 11 uur. De rest van de knoppen zou in een gemiddelde positie staan.

https://www.youtube.com/watch?v=vwLQw_95hX0

We weten heus wel dat dit nummer niet van Paranoid komt, het is van Black Sabbath [1970], het debuutalbum, dat eigenlijk net zijn 50-jarig bestaan vierde op 13 februari! Maar er zijn mensen die zeggen dat Geezer Butler op die plaat de eerste bassist was die een wah wah op zijn instrument toepaste. Daarom wordt Butler telkens genoemd als er over dit effect in een bascontext wordt gesproken.

Een van de meest begeerde pedalen van bassisten die op zoek zijn naar een jaren ’70 geluid is de Geezer Butler Cry Baby Wah, de wah wah die Butler samen met Dunlop heeft ontwikkeld. Net als Iommi gebruikt de bassist het effect op tijd met de kickdrum.

Tops en cabs

Samen met zijn karakteristieke speelstijl is een andere bepalende factor in het geluid van Geezer Butler is het projecteren ervan door de versterker. Daarom zal de midrange-knop altijd minstens een kwart hoger zijn dan de andere frequenties. Als een van de andere frequenties ons ontsnapt, moeten we de hoge frequenties ten koste van alles vermijden, omdat de bas te hard zal klinken.

Als we het over geluid uit de jaren zeventig hebben, hebben we het natuurlijk over buizenversterkers. Om distortion in deze versterkers te genereren, moest je heel hard spelen (een ander kenmerk van Butlers ritmische kracht). Daarom hebben we soms overdrives gebruikt, zodat het vervormd signaal de versterker bereikt zonder dat je je vingers op elk nummer hoeft te verbranden! Oh trouwens: de twee schoonheden die je hierboven ziet, zijn de Ashdown Head Of Doom-Geezer Butler en de Ampeg Heritage SVT-CL.

Wat de kabinets betreft, er is niet veel te zeggen: een goed 12″ beest (zoals deze Ampeg SVT-212AV of deze EBS Classic-112CL) doet het prima:

Oh, bijna vergeten: hier zijn enkele geheimen over een riff die je misschien bekend klinkt…

Nu de drums… Bill Ward!

“Er waren geen metronomen, en iedereen kwam binnen en speelde, en zo was het. Niet meer, niet minder, dus Tony en ik moesten heel hard aan de ritmische basis werken.” Dat is Bill Ward. Wanneer hij het over Paranoid heeft, zegt de Brit meestal dat er fouten in zijn drumwerk zijn, dat hij niet veel over microfoons wist, maar de realiteit is dat als je een drummer bent die heavy metal wil spelen, dan moet je dit album spelen. In War Pigs toont Ward na de eerste kleine bluesjam zijn magie: een combinatie van kickdrum en crash gevolgd door achtste noten van hi-hat. Het is verbazingwekkend hoe zoiets eenvoudigs zo goed werkt. Later creëert Ward, door middel van gesynchroniseerde geluiden, de perfecte sfeer voor Iommi om de angst van zich af te schudden en voor Ozzy de pannen van het dak te rocken.

Elk nummer is een perfecte, eenvoudige maar gecontroleerde, minimalistische drumles. In zijn eigen woorden: “We gingen naar dezelfde plaats op hetzelfde moment, en het was een van onze kenmerken als band, we waren totaal tegenovergesteld aan Led Zeppelin, die lucht als geluid gebruikte”. Aan het begin van Iron Man neemt een langzame kickdrum (22″) het over.” Het ging over het nabootsen van iets dat dreigend op je af komt, een reus of zoiets” zei Ward. In deze live versie van Rat Salad zie je enkele van zijn meest voorkomende trucs: geaccentueerde hits die zeer lange rollen (in de solo) afmaken of flam taps gescheiden door kicks.

Wat de apparatuur zelf betreft, gebruikte Bill Ward Ludwig’s epic kits met 22″ x 14″ drums (of vergelijkbaar), 14″ x 5″ snares, 12″ x 9″ toms, 18″ x 16″ grondtoms; Zidjian bekkens, 14″ hi-hat, 18″ crash en 22″ ride.

https://www.youtube.com/watch?v=6jdAe2Qrsq0

De vier leden van Black Sabbath waren misschien geen grote kenners van de technologie die ze in handen hadden, maar die constante zoektocht leidde hen ertoe om de blues in iets totaal nieuws te veranderen. Tony Iommi zei zelf dat hij nooit is gestopt met nadenken over hoe hij zijn hoofd en zijn gitaar moest manipuleren om het geluid te krijgen dat hij wilde…

Toon alle blogs door Larry